Tentoonstelling Dakira - Herinnering : 50 jaar Marokkaanse migratie 1964 - 2014

Een halve eeuw aanwezigheid van Marokkanen in België. Dat wij als Federatie van Marokkaanse Verenigingen, dit in de kijker moesten zetten, stond buiten kijf.

Maar waar moeten we beginnen? Gaan we terug tot de Eerste Wereldoorlog? Of beginnen we bij de Tweede Wereldoorlog? Of vertrekken we veeleer bij de officiële start van de Marokkaanse migratie naar België, namelijk in 1964, toen België en Marokko een tewerkstellingsakkoord gesloten hebben? Uiteindelijk leek 1964 ons als startdatum toch het meest geschikt. Vijftig jaar migratie, dat vieren we. We willen deze grote groep mensen, onze ouders en grootouders, die de moed hadden te migreren, eren. Eren om wat zij bereikt hebben voor zichzelf, voor hun familie en voor de maatschappij.En dit doen we in eerste instantie omdat zij tot op heden te weinig aandacht en waardering hebben gekregen. Maar wanneer we terugblikken via een prachtige tentoonstelling op vijftig jaar migratie komt toch de vraag naar boven of het dat allemaal wel waard was.

Waar staan we vandaag met de droom die vijftig jaar geleden werd nagejaagd?

Migratie is van alle tijden en gebeurt over heel de wereld, maar bijna nooit spontaan. Weinig mensen verlaten hun land vrijwillig. Er zijn altijd ernstige redenen (vervolging, armoede, oorlog, onderdrukking, rampen, …) om het land van zijn ouders te verlaten. Mensen worden zo verplicht om elders hun bestaan op te bouwen.

Bij onze (groot)ouders was dit niet anders en we kunnen met volle overtuiging zeggen dat zij geslaagd zijn in hun opzet. Ze hebben op een bijzondere wijze de toekomst van hun kinderen verbeterd en verzekerd.

Wat in de jaren zestig een verre droom was, namelijk hun kinderen geven waarop ze recht hebben: voldoende en gezond eten, onderwijs, een goede gezondheidszorg, deftige huisvesting, vrijheid, veiligheid, een grotere welstand, kortom een betere toekomst, is door hun harde en waardevolle inzet, in vervulling gegaan!

Om dit alles te realiseren, hebben velen hun gezondheid in gevaar gebracht. Velen van hen die hier in de jaren zestig toekwamen, zijn intussen gestorven of zijn ernstig ziek. Gelukkig kunnen ook anderen genieten van hun pensioen. De droom of de wens om ooit terug te keren naar de heimat is voor een groot deel opgegeven en dat is misschien nog het moeilijkste aan heel het migratieverhaal.

Deze generatie heeft hun terugkeerdroom opgeofferd voor hun kinderen. Zelf zouden ze willen terugkeren, omdat zij allemaal nog mooie herinneringen hebben aan Marokko waar zij hun jeugd hebben doorgebracht. Maar het is een herinnering aan een Marokko dat er niet meer is, dat beseffen ze zelf ook. Ook daarom bergen de meesten deze terugkeerdroom gauw op. Ook willen zij hun kinderen niet op hun beurt laten ‘migreren’. Hun kinderen en kleinkinderen zijn immers intussen geworteld en verankerd in België. Zij beschouwen hun kinderen als kinderen van deze Belgische/Vlaamse samenleving, een samenleving die zij mee hebben opgebouwd. Hun toekomst ligt hier, in dit land.

Wij zijn trots op wat onze ouders bereikt hebben. Ook al waren het vaak ongeschoolde arbeiders, duizenden kilometers ver van hun vaderland, de taal niet machtig, geconfronteerd met een vreemde cultuur en andere gewoonten, die soms niet wisten wat hen overkwam, … Dat alles schrikte hen niet af om hun dromen waar te maken. Zij waren bereid om hard te werken en net dat werk te doen dat door Belgische arbeiders als te zwaar of te ongezond werd beschouwd. Die kracht, die hoop en dat optimisme geven hen iets heldhaftigs.

Wij moeten deze mensen dankbaar zijn en met veel respect bejegenen. Zij hebben zoveel bijgedragen aan onze samenleving en dit vaak zonder enige steun van buitenaf.

Met dit project DAKIRA geven we een eerste aanzet om het erfgoed van onze (groot)ouders te ontsluiten. Tevens is het ons doel om de jeugd te prikkelen en te stimuleren om op zoek te gaan naar de geschiedenis van hun (groot)ouders. Een geschiedenis die is getekend door verhalen van hoop, vertrouwen in de toekomst, het zoeken naar geluk en van dromen, maar evenzeer door onzekerheden en verdriet, door gemis van familie, vrienden en het vaderland, door uitbuiting en afzien. Verhalen over het gevoel van mislukt of net geslaagd te zijn.

Onze (groot)ouders hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan een samenleving die intussen ook de onze geworden is. Zij hebben meegebouwd aan de welvaartsmaatschappij. Het is aan ons om de droom van onze (groot)ouders verder levend te houden en hun kracht en inzet als inspiratie voor onze toekomst te zien. Maar het is ook aan deze samenleving om de kinderen van deze arbeiders te koesteren en ze niet in de steek te laten, deze kinderen hebben het niet gemakkelijk. Op het vlak van het onderwijs en werk is de situatie ronduit dramatisch.

De tentoonstelling heeft op basis van academisch onderzoek en voorbeelden uit het buitenland het verhaal van de Marokkaanse gemeenschap uitgewerkt in een chronologisch en thematisch perspectief, met aandacht voor de brede politieke en maatschappelijke context. Hiervoor werd samengewerkt vormgever Baillieul. De tentoonstellingsmakers hebben het verzameld erfgoed vormgegeven in een mooie overzichtstentoonstelling met foto’s, affiches, diverse documenten zoals arbeidskaarten en -contracten, kledingstukken en allerlei erfgoedobjecten die gelinkt zijn aan de Marokkaanse migratie/aanwezigheid in Vlaanderen. Dit materiaal werd deels verzameld binnen de Marokkaanse gemeenschap waarbij lidorganisaties van FMV een belangrijke rol hebben gespeeld, en deels bij diverse personen, erfgoedinstellingen en organisaties in Vlaanderen/België. Tot de bruikleengevers behoren onder meer het Mijnmuseum Beringen, FOD Buitenlandse Zaken, KADOC-KU Leuven, MIAT, Amsab-ISG, ICCEM vzw, Anne Morelli, VRT, La Fonderie, De Centrale, Stadsarchief Genk, Johnny Harsh, Rijksarchief Hasselt, Umicore Hoboken, Kasteel Broydenborg, Jaak Bormans,  Musée de la Photographie Charleroi en diverse personen en organisaties uit de Marokkaanse gemeenschap.

Tot slot willen we graag de personen bedanken die meegeholpen hebben aan deze tentoonstelling:         

• Familie Berhili    
• Familie Abzik    
• Familie Lanjri    
• Familie Temsamani
• Sarie Abdeslam  
• Professer Albert Martens  
• Professer Johan Leman  
• Lode Van Loock  
• Ahmed Dahmani
• Mohamed Yachou
• Schepen Mohamed Ridouani
• Mohamed El Bakali en Mohamed Salhi
• Khaled en Touria Oulichki
• Somaya Courkzine  
• Omar Courkzine    
• Fatima Dahrouch
• School directeur Hocine Trari
• Ahmed Bouda
• Moustafa El Haddouchi
• Brahim Baïri